Büyük felsefeci, hocaların hocası Teo Grünberg geçtiğimiz günlerde vefat etti. Bazı insanlar, sadece öğrencilerine değil, yaşadıkları çağa da hocalık eder. Onların sesi, sınıfın dört duvarından taşar; düşünceye, topluma, hatta tarihe yön verir. İşte Prof. Dr. Teo Grünberg de böyle bir isimdi. Geçtiğimiz günlerde aramızdan ayrıldı.
Benim için sadece bir “ünlü akademisyen” değildi. Torunu Gizem yakın arkadaşım. Sohbetlerinde, kütüphane raflarında sıralanmış kitaplar arasında, Teo Hoca’nın düşünceyle olan derin bağını hep hissettim. Sessiz bir zarafetle konuşur, ama kelimelerinin altı düşünceyle değil, tarih ve kültürle doluydu.
Teo Grünberg, yalnızca bir felsefeci değil, aynı zamanda Türkiye’de modern felsefi düşüncenin yapıtaşlarını döşeyen bir öncüydü. Viyana Üniversitesi’nden aldığı felsefi eğitimiyle Türkiye’ye dönmüş, ODTÜ, Boğaziçi ve Galatasaray gibi saygın kurumlarda öğrenciler yetiştirmişti. Ancak onu büyük yapan sadece verdiği dersler değil, düşüncenin sınırlarını hep bir adım öteye taşıma çabasıydı.
Felsefeyi, soyut bir entelektüel uğraş olmaktan çıkarıp hayatın tam ortasına yerleştiren bir yaklaşımı vardı. Dil felsefesi, epistemoloji ve etik konularında yaptığı çeviriler, yayınlar ve verdiği seminerlerle Türkiye’de akademik düşünceye çok büyük katkı sağladı. Wittgenstein’ı, Kant’ı ya da Popper’ı Türkçeye taşıyan ellerden biriydi. Ama asıl derdi, bu düşünürleri tanıtmaktan ziyade, Türkiye’de kendi düşünürlerini yetiştirmekti.
Onun derslerine giren herkes bilir; düşünmeye zorlar ama asla dayatmazdı. Teo Hoca’nın sınıfı, soruların sorulara evrildiği, tek bir doğrunun değil, yüzlerce ihtimalin tartışıldığı bir zihinsel özgürlük alanıydı.
Zaman zaman Halil İnalcık’ı anarken nasıl bir tarihçiliğin özünü anlatmaya çalışıyorsak, Şerif Mardin’den bahsederken nasıl toplumsal analizlerin derinliğine işaret ediyorsak, Teo Grünberg’i de bu satırlarda anmak bir borç. O büyük hocalardandı. Düşüncenin karanlık sokaklarına mum yakanlardan, suskunluğun içinden felsefi yankılar çıkaranlardandı.
Fiziken aramızdan ayrıldı, ama fikirleri kitaplarda, öğrencilerinde ve en önemlisi düşünmeyi seven her zihinde yaşamaya devam edecek.
Teo Grünberg’e saygı ve minnetle.
